Nu is zelfs autorijden een linkse hobby geworden. Rijden in kleine, zuinige
auto’s, om precies te zijn. Het kabinet overweegt om de belastingmaatregelen
die dat soort auto’s goedkoop maken af te bouwen.

Over twee jaar gaan kopers van Aygo’s, C1’s, 107’s en andere kabouterauto’s
weer BPM betalen. De eigenaren van zulke zuinige en relatief schone auto’s
worden weer aangeslagen voor wegenbelasting. Zo blijkt uit uitgelekte
plannen van staatssecretaris Frans Weekers van Financiën.

Zwaaien naar de SUVs
Ik rij zelf sinds een half jaar ook in zo’n mini-autootje. Naar volle
tevredenheid, want je betaalt een paar duizend euro aan de dealer, druppelt
wat benzine in het schattige tankje, en komt overal waar je wil. Onderweg
zwaai je vriendelijk naar de bestuurders van zware stationwagons en
kolossale SUV’s , die met hun wegenbelasting zo vriendelijk dat mooie asfalt
hebben gefinancierd.

Ik ga hier niet uit eigenbelang klagen over wat hogere lasten. Misschien is
het wel logisch dat het kabinet weer wat belasting gaat heffen op mijn
tochtjes. Een beetje wegenbelasting kan er heus wel af.

Maar ik vrees dat de maatregel symptomatisch is voor dit kabinet. En dan
vooral bij het VVD-smaldeel. Die partij lijkt het geloof in regulerende
belastingen en belastingkortingen volstrekt te zijn verloren te zijn. Het
idee dat de overheid met slimme belastingen marktfalen kan verminderen, en
de economie efficiënter kan laten werken is bij de liberalen van de harde
schijf gewist.

Geestvernauwing
In een interview met Autoweek vat Weekers de geestvernauwing bij de VVD goed
samen. Hij zegt daarin ‘geen fan’ te zijn van belasting als instrument.
“Belastingen zijn er om publieke voorzieningen mee te bekostigen. Denk aan
infrastructuur. Als stuurmiddel moet je heel voorzichtig zijn.”

Daarmee echoot de staatssecretaris een nog wildere uitspraak na, van
VVD-Kamerlid Anne Mulder . Mulder zei vorig jaar: "Belastingen zijn er
niet om gedrag te veranderen maar om geld binnen te halen. Het risico is
heel groot dat je met een gat in je begroting zit als mensen inderdaad hun
gedrag veranderen."

Het is een schijntegenstelling, die de VVD-ers schetsen. Het geld dat je
misloopt met belastingkortingen kan de overheid gewoon via een andere,
algemene belasting terughalen. De lastendruk blijft dan gelijk, maar je pakt
wel een wenselijke gedragsverandering mee. Er is geen mechanische relatie
tussen het niveau van bepaalde belastingtarieven en de totale som van
belastinginkomsten.

De denkwereld van de VVD, waarin dat blijkbaar wél zo is, is behoorlijk bizar.
Daarin heeft alleen fiscaal stimuleringsbeleid dat een klein beetje werkt,
recht van bestaan. Fiscale prikkels die nauwelijks gedrag veranderen, worden
afgedaan als overbodige bureaucratie, terwijl belastingkortingen die juist
tot een revolutie in gedrag leiden, te veel geld kosten. Alleen ergens
halverwege tussen wel en niet werken, hebben belastingprikkels blijkbaar
zin.

Verkeerde prijzen
Dat is onlogisch. Zeker omdat volgens de gangbare economische theorie de mate
waarin de belastingmaatregel het gedrag beïnvloedt, van secundair belang is.
In de eerste plaats dient de hogere of lagere belasting om een verkeerde
prijs te corrigeren.

Als de kosten voor de maatschappij groter zijn dan de aanschaf of gebruik van
het product zelf, is er sprake van marktfalen. Individuele kopers laten een
deel van de kosten (denk aan vervuiling of geluidsoverlast) niet meewegen
bij hun aankoop- en gebruiksbeslissing, en nemen die op basis van verkeerde
relatieve prijzen.

De Britse econoom Arthur Pigou gaf een eeuw geleden al de oplossing voor dit
soort marktfalen: zet een belasting op het ‘schadelijke’ product of op het
gebruik ervan, die gelijk is aan de maatschappelijke kosten. Dan werkt de
markt weer netjes. In plaats van een belasting op het schadelijke product,
kun je natuurlijk ook een subsidie (of belastingkorting) geven op een minder
schadelijk alternatief. Dat werkt min of meer hetzelfde.

Of het gedrag vervolgens veel of weinig verandert, maak niet uit. De prijzen
zijn juist, dus consumenten mogen verder zelf hun afweging maken.

Gezond verstand
Het gaat bij fiscale prikkels zoals Pigou die bedoelde niet om eerlijkheid,
of de vervuiler betaalt. Het gaat simpelweg om het beter laten werken van de
economie. Invoeren ervan is dan ook geen kwestie van smaak, zoals Frans ‘Ik
ben er geen fan van’ Weekers suggereert, maar van gezond verstand.

Natuurlijk mag de VVD vinden dat de maatschappelijke kosten van vervuilende
auto’s lager zijn dan het vorige kabinet vond. En dat de belastingkorting op
schone auto’s technisch gezien te hoog was. Prima, voer die BPM en
wegenbelasting dan maar weer in.

Maar doe het niet omdat je niet in het principe van regulerende belastingen
gelooft. Dat is kortzichtig. Want wie deze subtiele correctie van het
marktmechanisme bij voorbaat diskwalificeert, kan alleen nog maar beleid
voeren met de botte bijl van verboden en quota’s. Dat is per definitie geen
liberaal beleid.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl